Toen het rapport van de commissie Borstlap over de arbeidsmarkt werd gepresenteerd, hadden wij luie profiteurs uiteraard niets beters te doen dan elkaar op Twitter te vragen waarom we ooit zelfstandige waren geworden.
A. Vanwege de belastingvoordelen
B. Vanwege de vrijheid
C. Omdat niemand mij wilde aannemen
D. Omdat mijn werk niet bestaat in loondienst
Borstlap c.s. twijfelden geen moment: A, natuurlijk. Zelf ben ik bijzonder gesteld op mijn vrijheid, maar D is het geval. Uitgeverijen publiceren boeken, en ik maak die beter door de inhoud te redigeren of me daar anderszins mee te bemoeien. Dit werk besteden uitgeverijen grotendeels uit. En dat is fantastisch werk, dat ik al bijna negen jaar met heel veel plezier doe. Mensen vertrouwen me hun werk toe, ik mag de leukste boeken als een van de eersten lezen en er dan nog invloed op uitoefenen ook. Ik ben elke dag met teksten bezig en mag werken met en voor aardige opdrachtgevers, geweldige auteurs, briljante vertalers. Ik word gewaardeerd en serieus genomen. Ik kan me nog altijd geen fijner beroep voorstellen.
Eerlijk is eerlijk, ik hoef niet koste wat kost te ondernemen. Het kan heel ingewikkeld zijn, onzeker, eenzaam. Als een uitgeverij mij in loondienst zou willen laten redigeren, zou ik dat prima vinden. Jammer van de vrijheid en flexibiliteit die ik nu heb, jammer dat ik dan vastzit aan een bepaald fonds en minder verschillende boeken kan doen, maar ik ben dan best bereid om een uitgeverij te verblijden met mijn stralende aanwezigheid. Ga ik gezellig met de schrijvers, vertalers en al die andere sympathieke voormalig zelfstandige boekenvakkers op kantoor zitten. Ik zie het al helemaal voor me.
Die creatievelingen ook altijd met hun fantasie. En hun lage tarieven. Je mag vinden wat je wilt van de tarieven waarvoor ik werk, maar ze zijn marktconform. En schandalig laag, jazeker. Ik onderhandel en ik blijf er aandacht voor vragen, ik erger me aan mensen die dat niet doen, maar dat is zo’n beetje het idee achter een markt: dat je daar niet de enige speler op bent. Ik heb geen ‘bedrijfje’, ik wil hier best rijk van worden, ik moet er wel van leven, maar als je er dan nog steeds minachtend over wilt doen en vindt dat ik geen echte ondernemer ben, zijn we snel uitgepraat. Dit is het. Take it or leave it, zoals uiteindelijk ook vaak geldt bij opdrachten in mijn vak.
De commissie Borstlap lijkt te denken dat als ze de lasten voor zelfstandigen maar genoeg verzwaren, iedereen vanzelf wel weer braaf in loondienst gaat. We zijn immers allemaal slechts zelfstandige geworden vanwege de belastingvoordelen, dus zodra ze ons die afpakken, zullen wij tot inkeer komen.
En anders is er altijd nog de verplichte verzekering tegen arbeidsongeschiktheid. Het is toch fantastisch dat men zo is begaan met ons, tikkende tijdbommen die onaanvaardbare risico’s afwentelen op de samenleving, dat ze ons deze schitterende verzekering aanbieden? Waarom willen we dat nou niet?
Nou, bijvoorbeeld omdat op dit moment nog totaal niet duidelijk is hoe die verzekering eruit gaat zien. Ik ben een van die vele onverzekerde zelfstandigen. Ik kan het niet betalen, en ik wil het ook niet betalen. Niet omdat ik dolgraag aan de bedelstaf wil raken, maar omdat ik niet echt achter verzekeringen sta waarvoor je een torenhoge premie betaalt en die vervolgens alleen uitkeren als je zo ongeveer dood en begraven bent (en dan nog met tegenzin). Ik heb het hier niet over uitvaartverzekeringen. Maatschappijen die verzekeringen tegen arbeidsongeschiktheid verkopen, beginnen met uitsluiten zodra ze ergens in de verte een chronische aandoening, psychische kwetsbaarheid of niet helemaal blanco medische voorgeschiedenis ontwaren. Als er een betaalbare collectieve verzekering komt die een acceptatieplicht heeft en daadwerkelijk dingen dekt, zul je mij hier niet meer over horen, maar eerst zien, dan geloven.
Het is natuurlijk grappig om te fantaseren over niet-bestaande kantoorbanen met geweldige secundaire arbeidsvoorwaarden, inclusief stoelmassages, gratis lunches en wat al niet meer in de baas z’n tijd, maar de realiteit is dat het er niet best voor me uitziet als deze adviezen worden omgezet in beleid. Schitterend gebruik van rijm in het tweede deel van die zin, al zeg ik het zelf, maar nu even serieus: dan zal ik moeten stoppen als zelfstandige, en misschien ook wel met het werk waar ik zo van houd. Dat maakt me onrustig, boos en verdrietig.
Al piekerend over hoe het verder moet, viel alles ineens op zijn plaats: ze schrijven in het rapport nergens dat je hetzélfde werk in loondienst moet gaan verrichten (je moet wel lezen, Nicole, ben jij nou een redacteur?).‘We zitten te spríngen om leerkrachten/aspergestekers/wijkverpleegkundigen/loodgieters/… Succes, hè!’
Had dat dan meteen gezegd. Zo eng en akelig, mensen die zelf nadenken en zelf willen beslissen. Gelukkig kan ik niet wachten om te vernemen wat ze voor mij in petto hebben.